بررسی سنگ شناختی و ژئوشیمیایی دولومیت های سازند شتری (تریاس میانی) در منطقه تفت، استان یزد

منطقه مورد مطالعه در این پژوهش در استان یزد و در فاصله 40 کیلومتری از جنوب غربی شهرستان تفت در ایران مرکزی واقع شده است. در منطقه مطالعاتی یک برش چینه نگاری مورد بررسی قرار گرفته است. ضخامت سازند شتری، به سن تریاس میانی در این منطقه 196 متر برآورد شده که شامل دولومیت های متوسط تا ضخیم لایه است. در این برش مرز زیرین سازند شتری، با سازند سرخ شیل به صورت ناپیوسته است. تبدیل ناگهانی دولومیت های سازند شتری به آهک اسپهک نشان می دهد که مرز بالایی سازند شتری نیز، به احتمال قوی، ناپیوسته است. بر اساس شکل و اندازه بلورها، توزیع اندازه بلوری در متن سنگ (یک اندازه یا چند اندازه) و شکل مرز بلورها (مسطح یا غیر مسطح)، پنج گروه دولومیت شامل دولومیت های خیلی ریز بلور (دولومیکرایت ها)، دولومیت های ریزبلور، دولومیت های متوسط بلور، دولومیت های درشت بلور و دولومیت های درشت تا بسیار درشت بلور پرکننده شکستگی ها و حفرات در منطقه شناسایی شده اند. دولومیکرایت ها حاوی کانی های تبخیری انیدریت و ژیپس، و فابریک روزنه ای بوده و از نوع دولومیت های اولیه هستند. سایر دولومیت ها از انواع ثانویه بوده و در اثر جانشینی در محیط های تدفینی کم عمق تا عمیق تشکیل شده اند. مطالعات ژئوشیمیایی نشان داد که متوسط مقدار mg در دولومیکرایت ها 46/7 مولار (sd=0.11, n=5) و در دولومیت های ثانویه 08/8 مولار (sd=0.29, n=10)است. با توجه به مقادیر کمترmg در دولومیکرایت ها، به نظر می رسد این دولومیت ها پس از تشکیل تحت تأثیر فرآیند های دیاژنتیکی، دگرسان شده اند. میانگین مقادیر sr در دولومیت های ثانویه منطقه 113 پی پی ام (sd=21.11, n=10) تعیین شده است. پایین بودن میزان استرانسیم در این دولومیت ها، نشان داده که به احتمال زیاد، سنگ کربناته اولیه، کلسیت با منیزیم پایین بوده است. میانگین مقادیر naدر نمونه های دولومیتی منطقه 5203 پی پی ام (sd=718, n=15) است که بیشتر از مقادیر na در دولومیت های دریایی است. لذا مقادیر بالای سدیم در دولومیت های منطقه، به احتمال زیاد به دلیل شوری بیش از حد سیال های دولومیت ساز بوده است. میانگین مقادیر fe و mn در دولومیت های ثانویه منطقه، به ترتیب 11278 پی پی ام و 694 پی پی ام تعیین شده اند. از آنجایی که این دولومیت ها در اعماق کم و متوسط تشکیل شده اند، لذا مقادیر بالای آهن و منگنز احتمالاً به دلیل وجود شرایط احیایی در زمان تشکیل آنها بوده است. میانگین نسبت منیزیم به کلسیم در دولومیت های منطقه مطالعاتی برابر 51/0 (sd=0.02, n=15)و دامنه تغییرات آن بین 47/0تا 53/0 نعیین شده است. بر این اساس، دولومیت های منطقه همگی از انواع نامنظم یا غیر استوکیومتریک هستند. منیزیم مورد نیاز برای تشکیل دولومیکرایت ها به احتمال زیاد، از آب دریا و برای سایر دولومیت ها نیز به گمان قوی از شیل های سازند سرخ شیل و شورابه های حوضه ای تأمین شده است.